Công ty nhà nước cổ phần hóa là gì?

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là một trong những chiến lược quan trọng nhằm tái cơ cấu và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế thị trường. Quá trình này không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho nhà nước mà còn tạo cơ hội cho các nhà đầu tư tham gia vào việc phát triển và quản lý các doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy sự minh bạch và cạnh tranh. Trong bài viết này, cùng ACC Đồng Nai tìm hiểu chi tiết về khái niệm, quy trình, các hình thức và lợi ích của việc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.

1. Công Ty Nhà Nước Cổ Phần Hóa Là Gì?

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là quá trình chuyển đổi các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) từ hình thức sở hữu nhà nước 100% sang mô hình công ty cổ phần, trong đó vốn điều lệ được chia thành nhiều cổ phần, có thể được mua bán và chuyển nhượng giữa các cổ đông. Cổ phần hóa không chỉ là một phương thức tái cơ cấu doanh nghiệp mà còn là một công cụ quan trọng để nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh và thu hút nguồn lực từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Mục tiêu của cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là nhằm cải thiện tính hiệu quả và năng suất của các DNNN, giảm gánh nặng tài chính cho nhà nước, đồng thời tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh và minh bạch hơn trong nền kinh tế. Việc chuyển giao quyền sở hữu từ Nhà nước sang các cổ đông tư nhân giúp doanh nghiệp hoạt động linh hoạt hơn, giảm bớt sự can thiệp từ chính phủ và từ đó, nâng cao hiệu quả kinh doanh.

2. Các Loại Doanh Nghiệp Nhà Nước Cần Cổ Phần Hóa

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước không phải là một quy trình áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp nhà nước mà chỉ đối với các doanh nghiệp thuộc nhóm đối tượng cổ phần hóa. Theo Nghị định 126/2017/NĐ-CP và Nghị định 140/2020/NĐ-CP, các doanh nghiệp nhà nước cần cổ phần hóa bao gồm:

• Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm 100% vốn điều lệ: Đây là các công ty mẹ của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước (bao gồm cả Ngân hàng Thương mại nhà nước).
• Doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ: Các doanh nghiệp có thể là công ty trách nhiệm hữu hạn độc lập, chưa chuyển thành công ty cổ phần.
• Doanh nghiệp nhà nước chưa chuyển thành công ty TNHH: Các doanh nghiệp này sẽ phải thực hiện cổ phần hóa để chuyển đổi thành công ty cổ phần.

Các doanh nghiệp này đều là các đơn vị do nhà nước nắm giữ toàn bộ vốn điều lệ và cần thực hiện cổ phần hóa để trở thành công ty cổ phần, mở rộng cơ hội thu hút vốn đầu tư từ các tổ chức, cá nhân.

>>>> Xem thêm bài viết: Quyền của thành viên công ty cổ phần

3. Các Hình Thức Cổ Phần Hóa Doanh Nghiệp Nhà Nước

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước có thể được thực hiện theo một số hình thức khác nhau, tùy vào tình hình tài chính và chiến lược phát triển của doanh nghiệp. Các hình thức cổ phần hóa phổ biến bao gồm:

• Giữ nguyên vốn nhà nước tại doanh nghiệp và phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn điều lệ. Đây là hình thức mà nhà nước không giảm tỷ lệ sở hữu tại doanh nghiệp nhưng tăng cường vốn thông qua việc phát hành thêm cổ phiếu.
• Bán một phần vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp và kết hợp phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn điều lệ. Điều này giúp doanh nghiệp thu hút được thêm nguồn vốn mà không làm mất đi toàn bộ quyền kiểm soát của nhà nước.
• Bán toàn bộ vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp hoặc kết hợp vừa bán toàn bộ vốn nhà nước vừa phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn điều lệ. Đây là hình thức cổ phần hóa khi nhà nước muốn giảm sự tham gia vào doanh nghiệp và chuyển giao hoàn toàn quyền kiểm soát cho các cổ đông tư nhân.

4. Quy Trình Cổ Phần Hóa Doanh Nghiệp Nhà Nước

Quy trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước bao gồm các bước cơ bản sau:

• Xác định giá trị doanh nghiệp: Trước khi tiến hành cổ phần hóa, doanh nghiệp phải được định giá để xác định giá trị vốn điều lệ của công ty cổ phần. Việc xác định giá trị doanh nghiệp có thể sử dụng một trong ba phương pháp: phương pháp tài sản, phương pháp thu nhập, hoặc phương pháp thị trường. Thời điểm xác định giá trị doanh nghiệp được quyết định bởi cơ quan đại diện chủ sở hữu doanh nghiệp.
• Lập phương án cổ phần hóa: Sau khi xác định giá trị doanh nghiệp, bước tiếp theo là xây dựng phương án cổ phần hóa và trình cơ quan nhà nước phê duyệt. Phương án cổ phần hóa sẽ bao gồm việc phát hành cổ phiếu, phương án bán cổ phần, tỷ lệ phần trăm cổ phần nhà nước sẽ giữ lại và các quy định khác liên quan đến tổ chức, hoạt động của công ty cổ phần.
• Tổ chức bán cổ phần: Sau khi phương án cổ phần hóa được phê duyệt, doanh nghiệp sẽ tiến hành bán cổ phần cho các nhà đầu tư. Việc bán cổ phần có thể diễn ra qua các đợt đấu giá công khai hoặc bán cho các nhà đầu tư chiến lược.
• Tổ chức Đại hội cổ đông lần đầu: Sau khi hoàn tất việc cổ phần hóa, doanh nghiệp tổ chức Đại hội cổ đông lần đầu để bầu ra Hội đồng quản trị, ban giám đốc và các cơ cấu lãnh đạo của công ty cổ phần.

5. Chi Phí Cổ Phần Hóa Doanh Nghiệp Nhà Nước

Cổ phần hóa không chỉ là một quy trình về mặt pháp lý mà còn có những chi phí liên quan. Các khoản chi phí chủ yếu bao gồm:

• Chi phí trực tiếp tại doanh nghiệp: Những chi phí này bao gồm việc tập huấn nghiệp vụ về cổ phần hóa, kiểm kê tài sản, lập phương án cổ phần hóa, xây dựng Điều lệ, tổ chức các hội nghị, tuyên truyền thông tin về doanh nghiệp, chi phí tổ chức bán cổ phần và chi phí tổ chức Đại hội cổ đông lần đầu.
• Chi phí thuê tổ chức kiểm toán và tư vấn: Trong quá trình cổ phần hóa, doanh nghiệp sẽ cần thuê các tổ chức kiểm toán và tư vấn để giúp xác định giá trị doanh nghiệp, phương án cổ phần hóa và thực hiện các hoạt động bán cổ phần.
• Thù lao cho Ban chỉ đạo và Tổ giúp việc: Ban chỉ đạo cổ phần hóa và các Tổ giúp việc sẽ nhận thù lao cho công việc của mình. Mức thù lao không quá hai lần mức lương cơ sở cho cán bộ, công chức, viên chức.
• Các chi phí khác: Các khoản chi phí phát sinh trong quá trình cổ phần hóa cũng được xem là chi phí hợp lý, hợp lệ và cần phải được kiểm soát chặt chẽ.

6. Các Yêu Cầu và Điều Kiện Cổ Phần Hóa

Để thực hiện cổ phần hóa, doanh nghiệp nhà nước phải đáp ứng các yêu cầu và điều kiện sau:

• Điều kiện về tài chính: Doanh nghiệp phải có báo cáo tài chính rõ ràng, minh bạch và không có các khoản nợ lớn khó đòi.
• Yêu cầu pháp lý: Doanh nghiệp phải tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật về cổ phần hóa, bao gồm các điều khoản về định giá tài sản, quyền lợi của người lao động và cổ đông.
• Thủ tục cổ phần hóa: Cổ phần hóa phải được thực hiện theo trình tự, thủ tục cụ thể mà Chính phủ và các cơ quan đại diện chủ sở hữu quy định. Doanh nghiệp cần chuẩn bị phương án cổ phần hóa và trình cơ quan chức năng phê duyệt.

>>>> Xem thêm bài viết: Giám đốc công ty cổ phần không nhận lương có được không?

7. Lợi Ích và Thách Thức Của Cổ Phần Hóa

Lợi ích:

• Tăng cường hiệu quả hoạt động: Cổ phần hóa giúp doanh nghiệp trở nên linh hoạt hơn trong việc tiếp cận vốn và quản lý.
• Giảm gánh nặng tài chính cho Nhà nước: Cổ phần hóa giúp nhà nước giảm bớt trách nhiệm tài chính đối với các DNNN.
• Tăng cường tính minh bạch: Cổ phần hóa thúc đẩy doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định về tài chính, nâng cao sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh.

Thách thức:

• Chuyển giao quyền lực: Việc chuyển từ sở hữu nhà nước 100% sang sở hữu cổ đông có thể dẫn đến sự thay đổi về cơ cấu quyền lực trong công ty.
• Quản lý sau cổ phần hóa: Quản lý công ty cổ phần có thể gặp khó khăn khi quyền lợi của các cổ đông không đồng nhất và có sự phân tán.

8. Mọi Người Cùng Hỏi

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước có gì khác biệt so với các doanh nghiệp tư nhân?

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thường liên quan đến việc chuyển giao quyền sở hữu từ nhà nước sang các cổ đông, còn doanh nghiệp tư nhân không phải trải qua quá trình này.

Cổ phần hóa có thể giúp doanh nghiệp nhà nước cải thiện hiệu quả không?

Cổ phần hóa có thể giúp cải thiện hiệu quả bằng cách giảm sự can thiệp của nhà nước, tạo ra môi trường cạnh tranh và minh bạch hơn.

Có phải tất cả doanh nghiệp nhà nước đều phải thực hiện cổ phần hóa?

Không phải tất cả các doanh nghiệp nhà nước đều phải cổ phần hóa. Các doanh nghiệp có vai trò đặc biệt trong nền kinh tế có thể không phải thực hiện cổ phần hóa.

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là một trong những bước tiến quan trọng trong quá trình cải cách nền kinh tế và cải thiện hiệu quả hoạt động của các DNNN. Dù còn gặp nhiều thách thức, nhưng cổ phần hóa đã và đang góp phần tạo ra một nền kinh tế năng động hơn, với sự tham gia của nhiều đối tác trong và ngoài nước. Qua đó, các doanh nghiệp có thể nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững trong tương lai. Liên hệ ACC Đồng Nai để được tư vấn thêm.