Hành vi trốn thuế là một trong những vi phạm phổ biến nhưng lại khó phát hiện và xử lý trong thực tế. Nó không chỉ gây tổn thất lớn cho ngân sách nhà nước mà còn tạo ra sự bất công trong xã hội. Việc hiểu rõ về hành vi trốn thuế, các hình thức xử phạt và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp mọi người, đặc biệt là các doanh nghiệp và cá nhân, tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ thuế, góp phần xây dựng một nền kinh tế công bằng và bền vững. Cùng ACC Đồng Nai tìm hiểu qua bài viết sau.
1. Hành vi trốn thuế là gì?
Trốn thuế là một trong những hành vi vi phạm pháp luật phổ biến trong lĩnh vực thuế, ảnh hưởng trực tiếp đến sự công bằng trong việc thực thi nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước. Trong nền kinh tế, thuế là nguồn thu quan trọng giúp chính phủ duy trì các hoạt động phát triển xã hội và kinh tế. Các tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ khai báo và nộp thuế theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, không phải lúc nào người nộp thuế cũng thực hiện đầy đủ và chính xác các nghĩa vụ này.
Trốn thuế có thể được hiểu đơn giản là hành vi cố ý, có chủ đích của người nộp thuế nhằm tránh hoặc giảm số thuế phải nộp cho Nhà nước thông qua các thủ đoạn trái pháp luật. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước mà còn làm giảm sự công bằng trong hệ thống thuế.
Theo Luật Quản lý thuế 2019, người nộp thuế có trách nhiệm khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng hạn. Họ cũng chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ thuế. Điều này đòi hỏi mỗi cá nhân, tổ chức phải có trách nhiệm cao trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế của mình.
Tuy nhiên, không phải ai cũng thực hiện đúng nghĩa vụ này. Hành vi trốn thuế xảy ra khi các cá nhân, tổ chức thực hiện các biện pháp gian lận nhằm giảm hoặc trốn tránh hoàn toàn nghĩa vụ thuế. Mặc dù pháp luật không có một định nghĩa cụ thể về hành vi trốn thuế, nhưng trong thực tiễn, hành vi này thường được hiểu qua các phương thức, thủ đoạn gian dối nhằm làm giảm số thuế phải nộp hoặc không phải nộp thuế.
2. Các yếu tố nhận diện hành vi trốn thuế
Để nhận diện hành vi trốn thuế, cần phải dựa vào ba yếu tố cơ bản: chủ thể, khách quan và chủ quan.
Hành vi trốn thuế có thể được thực hiện bởi các chủ thể khác nhau, bao gồm cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, v.v. Mỗi nhóm này đều có thu nhập chịu thuế theo quy định của pháp luật. Các chủ thể này phải khai báo và nộp thuế đầy đủ, đúng hạn cho Nhà nước.
Yếu tố khách quan bao gồm những hành vi gian dối, sai lệch trong quá trình khai thuế và thực hiện nghĩa vụ thuế. Các hành vi trốn thuế có thể bao gồm:
- Không khai thuế hoặc khai sai, dẫn đến thiếu số tiền thuế phải nộp.
- Sử dụng hóa đơn không hợp pháp hoặc làm giả hóa đơn để giảm số thuế phải nộp.
- Không ghi chép các khoản thu trong sổ kế toán, dẫn đến việc không khai báo đầy đủ các khoản thu nhập, từ đó làm giảm số thuế phải nộp.
Hành vi trốn thuế phải có lỗi cố ý từ phía người nộp thuế. Điều này có nghĩa là người thực hiện hành vi trốn thuế biết rõ hành vi của mình là trái pháp luật, biết rằng hành vi này gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước nhưng vẫn cố tình thực hiện. Lỗi cố ý có thể là cố ý trực tiếp (người nộp thuế biết rõ hành vi vi phạm và vẫn làm) hoặc cố ý gián tiếp (người nộp thuế nhận thức được hành vi vi phạm nhưng không có ý thức phòng tránh).
>>>> Xem thêm bài viết: Khoanh tiền thuế nợ là gì?
3. Các hành vi trốn thuế phổ biến
Trong thực tiễn, hành vi trốn thuế rất đa dạng và phức tạp, được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Dưới đây là những hành vi trốn thuế phổ biến:
Không khai thuế hoặc khai thuế sai
Một trong những hình thức trốn thuế phổ biến là không khai thuế hoặc khai sai số liệu. Một số cá nhân, doanh nghiệp cố tình không khai báo thu nhập thực tế hoặc khai thiếu thu nhập để giảm số thuế phải nộp.
Không ghi chép hoặc ghi chép sai trong sổ kế toán
Một số doanh nghiệp, tổ chức không ghi chép đầy đủ các khoản thu trong sổ kế toán, dẫn đến việc không xác định chính xác số thuế phải nộp. Việc này thường xảy ra trong các giao dịch không có hóa đơn hoặc hóa đơn giả.
Sử dụng hóa đơn không hợp pháp
Nhiều doanh nghiệp sử dụng hóa đơn giả hoặc không hợp lệ để giảm số thuế phải nộp. Điều này giúp họ có thể giảm được số thuế phải nộp bằng cách khai báo sai số lượng hàng hóa, dịch vụ đã bán hoặc cung ứng.
Sử dụng chứng từ không hợp lệ
Ngoài hóa đơn, việc sử dụng chứng từ không hợp lệ cũng là một hình thức trốn thuế phổ biến. Các doanh nghiệp có thể sử dụng các chứng từ giả, sai lệch để khai báo không đúng giá trị giao dịch, từ đó trốn thuế.
Không thông báo với cơ quan thuế khi ngừng, tạm ngừng hoạt động
Một số doanh nghiệp, cá nhân ngừng hoặc tạm ngừng hoạt động kinh doanh nhưng không thông báo với cơ quan thuế, dẫn đến việc không phải nộp thuế trong thời gian này.
4. Các mức xử phạt hành vi trốn thuế
Căn cứ vào Nghị định 125/2020/NĐ-CP, hành vi trốn thuế sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với các mức phạt khác nhau, tùy vào mức độ nghiêm trọng của vi phạm.
Mức phạt theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP
Mức phạt đối với hành vi trốn thuế được chia thành các mức như sau:
- Mức 1: Phạt tiền bằng 1 lần số thuế trốn đối với người nộp thuế có tình tiết giảm nhẹ.
- Mức 2: Phạt tiền 1,5 lần số thuế trốn đối với hành vi vi phạm không có tình tiết giảm nhẹ.
- Mức 3: Phạt tiền 2 lần số thuế trốn đối với hành vi có một tình tiết tăng nặng.
- Mức 4: Phạt tiền 2,5 lần số thuế trốn đối với hành vi có hai tình tiết tăng nặng.
- Mức 5: Phạt tiền 3 lần số thuế trốn đối với hành vi có ba tình tiết tăng nặng trở lên.
Mức phạt này được áp dụng đối với cá nhân (bao gồm hộ gia đình, hộ kinh doanh). Đối với tổ chức, mức phạt sẽ bằng 2 lần mức phạt của cá nhân nếu cùng hành vi vi phạm.
Các yếu tố làm giảm hoặc tăng mức phạt
- Tình tiết giảm nhẹ: Nếu người nộp thuế tự nguyện khai báo, nộp đủ số thuế, tiền chậm nộp trước khi cơ quan thuế phát hiện hành vi trốn thuế, mức phạt có thể được giảm nhẹ.
- Tình tiết tăng nặng: Nếu hành vi vi phạm xảy ra nhiều lần hoặc có dấu hiệu của tổ chức, nhóm lợi ích thực hiện trốn thuế, mức phạt sẽ tăng cao.
5. Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn thuế
Theo quy định tại Điều 8 Nghị định 125/2020/NĐ-CP, thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn thuế là 5 năm, kể từ ngày thực hiện hành vi vi phạm. Điều này có nghĩa là nếu sau thời gian 5 năm, cơ quan thuế không phát hiện và xử lý hành vi trốn thuế, thì không thể áp dụng biện pháp xử phạt hành chính đối với hành vi đó.
>>>> Xem thêm bài viết: Mã số thuế doanh nghiệp tiếng Anh là gì?
6. Mọi người cùng hỏi
Tại sao hành vi trốn thuế lại nguy hiểm đối với nền kinh tế?
Trốn thuế làm giảm nguồn thu ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến các dịch vụ công và công bằng xã hội, đồng thời tạo ra môi trường kinh doanh không lành mạnh.
Hành vi trốn thuế có bị xử phạt ngay lập tức không?
Không, hành vi trốn thuế sẽ bị xử phạt khi cơ quan thuế phát hiện và sau khi hết thời hiệu xử lý (thường là 5 năm).
Các doanh nghiệp có thể làm gì để tránh bị phạt vì trốn thuế?
Doanh nghiệp cần thực hiện đầy đủ nghĩa vụ khai thuế, nộp thuế đúng hạn và giữ sổ sách kế toán minh bạch, chính xác. Đồng thời, nếu có sai sót, tự nguyện khai báo và sửa chữa để tránh bị phạt nặng.
Bài viết này ACC Đồng Nai đã cung cấp cái nhìn tổng quan về hành vi trốn thuế, các yếu tố nhận diện, các mức xử phạt và thời hiệu xử lý hành vi vi phạm, đồng thời khuyến nghị các biện pháp phòng ngừa nhằm giảm thiểu tình trạng trốn thuế.
