Quyền và nghĩa vụ của chủ doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò then chốt trong việc điều hành và quản lý doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp không chỉ nắm quyền quyết định cuối cùng mà còn phải chịu trách nhiệm pháp lý và tài chính đối với hoạt động của doanh nghiệp. Thông qua bài viết này, ACC Đồng Naisẽ trình bày một số quyền và nghĩa vụ cơ bản để các chủ Doanh nghiệp tư nhân cũng như quý độc giả có thể nắm rõ.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 188 Luật Doanh nghiệp 2020, Doanh nghiệp tư nhân là loại hình doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và hoàn toàn chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi hoạt động của doanh nghiệp.
Cụ thể, Doanh nghiệp tư nhân được thành lập và thuộc sở hữu duy nhất của một cá nhân, gọi là chủ doanh nghiệp tư nhân. Người này nắm quyền điều hành và quản lý doanh nghiệp, và tất cả các quyết định cũng như hoạt động của doanh nghiệp đều dựa trên sự chỉ đạo và quyết định của cá nhân chủ sở hữu đó.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020, chủ doanh nghiệp tư nhân có các quyền sau:
Tự do kinh doanh: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền tự do lựa chọn ngành, nghề, quy mô kinh doanh, địa bàn, và khách hàng, miễn là hoạt động kinh doanh không bị cấm bởi pháp luật. Quyền tự do kinh doanh bao gồm việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh, được bảo đảm bởi các quy định pháp lý của Nhà nước.
Tự chủ trong hoạt động kinh doanh: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền quyết định hình thức tổ chức kinh doanh, chủ động lựa chọn ngành nghề, địa bàn, và phương thức kinh doanh. Điều này bao gồm quyền điều chỉnh quy mô và phạm vi kinh doanh của doanh nghiệp.
Quyết định về vốn: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền tự do lựa chọn hình thức và phương thức huy động, phân bổ, và sử dụng vốn cho doanh nghiệp.
Tìm kiếm thị trường và ký kết hợp đồng: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền chủ động tìm kiếm thị trường và khách hàng, cũng như ký kết các hợp đồng liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền tham gia vào các hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu theo quy định của pháp luật.
Tuyển dụng và sử dụng lao động: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền tuyển dụng, thuê, và sử dụng lao động theo yêu cầu của hoạt động kinh doanh.
Ứng dụng khoa học và công nghệ: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền chủ động áp dụng khoa học và công nghệ để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.
Tạm ngừng và giải thể doanh nghiệp: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền tạm ngừng hoạt động kinh doanh hoặc giải thể doanh nghiệp khi cần thiết.
Từ chối yêu cầu không hợp pháp: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền từ chối cung cấp nguồn lực hoặc thực hiện yêu cầu không phù hợp với quy định pháp luật.
Khiếu nại và tố cáo: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật và tham gia tố tụng khi cần thiết.
Quyền quyết định về tài sản và lợi nhuận: Doanh nghiệp tư nhân không có tài sản riêng biệt; vì vậy, quyền chiếm hữu, sử dụng, và định đoạt tài sản của doanh nghiệp, cũng như quyền quyết định sử dụng lợi nhuận, thuộc về chủ doanh nghiệp. Cụ thể:
Quyền quyết định hoạt động kinh doanh và lợi nhuận: Chủ doanh nghiệp tư nhân có toàn quyền quyết định đối với tất cả các hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm việc sử dụng lợi nhuận sau khi đã hoàn tất nghĩa vụ thuế và tài chính.
Bán, cho thuê doanh nghiệp: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền bán hoặc cho thuê toàn bộ doanh nghiệp của mình. Trong trường hợp cho thuê, chủ doanh nghiệp phải thông báo bằng văn bản kèm theo bản sao hợp đồng cho thuê có công chứng đến cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan thuế trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày hợp đồng có hiệu lực. Chủ doanh nghiệp vẫn chịu trách nhiệm trước pháp luật về các hoạt động của doanh nghiệp trong thời gian cho thuê. Quyền và trách nhiệm giữa chủ doanh nghiệp và người thuê được quy định trong hợp đồng cho thuê.
Bán doanh nghiệp: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền bán doanh nghiệp cho người khác. Sau khi bán, chủ doanh nghiệp vẫn phải chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài chính phát sinh trước thời điểm chuyển giao, trừ khi có thỏa thuận khác với người mua và chủ nợ. Người mua phải thực hiện đăng ký thay đổi chủ doanh nghiệp theo quy định của Luật Doanh nghiệp.
Chuyển đổi doanh nghiệp: Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền chuyển đổi doanh nghiệp tư nhân thành công ty TNHH nếu muốn.
Những quyền này tạo điều kiện cho chủ doanh nghiệp tư nhân quản lý và phát triển doanh nghiệp một cách linh hoạt và hiệu quả.
Đáp ứng điều kiện kinh doanh: Khi tham gia vào các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện theo quy định của Luật Đầu tư, chủ doanh nghiệp tư nhân phải đáp ứng và duy trì các điều kiện đầu tư, kinh doanh trong suốt thời gian hoạt động. Điều này bao gồm việc đảm bảo các yêu cầu về chứng chỉ, giấy phép và tiêu chuẩn kỹ thuật cần thiết để hoạt động hợp pháp trong lĩnh vực đó.
Tổ chức công tác kế toán: Chủ doanh nghiệp tư nhân có nghĩa vụ tổ chức công tác kế toán đầy đủ và chính xác, bao gồm việc lập và nộp báo cáo tài chính đúng hạn theo quy định của pháp luật về kế toán và thống kê. Việc này giúp đảm bảo rằng tất cả các giao dịch tài chính được ghi chép chính xác và báo cáo tài chính phản ánh đúng tình hình tài chính của doanh nghiệp.
Kê khai và nộp thuế: Chủ doanh nghiệp tư nhân phải thực hiện nghĩa vụ kê khai thuế và nộp thuế theo quy định của pháp luật. Doanh nghiệp tư nhân cần nộp thuế thu nhập doanh nghiệp vì đối tượng nộp thuế này bao gồm cả doanh nghiệp tư nhân. Ngoài ra, chủ doanh nghiệp tư nhân, với tư cách cá nhân, cũng phải nộp thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập ngoài doanh thu từ doanh nghiệp tư nhân.
Bảo đảm quyền lợi người lao động: Chủ doanh nghiệp tư nhân phải bảo đảm quyền lợi hợp pháp và chính đáng của người lao động theo quy định của pháp luật về lao động. Điều này bao gồm việc trả lương đúng hạn, cung cấp điều kiện làm việc an toàn và tuân thủ các quy định về bảo hiểm xã hội, y tế và thất nghiệp.
Chịu trách nhiệm về chất lượng hàng hóa và dịch vụ: Chủ doanh nghiệp tư nhân phải đảm bảo chất lượng hàng hóa và dịch vụ theo các tiêu chuẩn quy định bởi pháp luật hoặc tiêu chuẩn đã được đăng ký, công bố. Doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về việc cung cấp sản phẩm và dịch vụ đạt yêu cầu chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng.
Thực hiện nghĩa vụ đăng ký và công khai thông tin: Doanh nghiệp tư nhân phải thực hiện đầy đủ và kịp thời các nghĩa vụ về đăng ký doanh nghiệp, đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp, công khai thông tin về thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, cũng như báo cáo và các nghĩa vụ khác theo quy định của Luật Doanh nghiệp và các quy định pháp luật liên quan.
Chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin: Chủ doanh nghiệp tư nhân phải đảm bảo tính trung thực và chính xác của thông tin kê khai trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và các báo cáo. Nếu phát hiện thông tin kê khai hoặc báo cáo không chính xác hoặc thiếu sót, chủ doanh nghiệp phải kịp thời sửa đổi và bổ sung các thông tin đó.
Tuân thủ quy định pháp luật liên quan: Doanh nghiệp tư nhân phải tuân thủ các quy định của pháp luật về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bình đẳng giới, bảo vệ tài nguyên, môi trường, bảo vệ di tích lịch sử – văn hoá và danh lam thắng cảnh. Điều này bao gồm việc thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường và duy trì sự tuân thủ các quy định liên quan đến an toàn xã hội và bảo vệ di sản văn hoá.
Thực hiện nghĩa vụ đạo đức kinh doanh: Chủ doanh nghiệp tư nhân cần tuân thủ các nguyên tắc đạo đức kinh doanh, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của khách hàng và người tiêu dùng. Điều này bao gồm việc duy trì minh bạch trong giao dịch, tránh các hành vi lừa dối và cung cấp sản phẩm và dịch vụ với chất lượng đảm bảo.
Những nghĩa vụ này không chỉ giúp doanh nghiệp tư nhân hoạt động hợp pháp và hiệu quả mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.
4. Chủ doanh nghiệp tư nhân có bắt buộc phải trực tiếp quản lý doanh nghiệp không?
Theo Điều 190 của Luật Doanh nghiệp 2020, các quy định về quản lý doanh nghiệp tư nhân được xác định như sau:
Quyền quyết định của Chủ Doanh Nghiệp Tư Nhân: Chủ doanh nghiệp tư nhân có toàn quyền quyết định đối với mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Điều này bao gồm việc lựa chọn các chiến lược kinh doanh, quản lý tài chính, và quyết định các vấn đề liên quan đến hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp. Sau khi đã nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác theo quy định của pháp luật, chủ doanh nghiệp cũng có quyền quyết định việc sử dụng lợi nhuận của doanh nghiệp.
Quản lý và Điều hành Doanh Nghiệp: Chủ doanh nghiệp tư nhân có thể trực tiếp quản lý và điều hành hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu chủ doanh nghiệp tư nhân không trực tiếp tham gia vào việc quản lý, họ có quyền thuê người khác làm Giám đốc hoặc Tổng giám đốc để thực hiện các công việc điều hành và quản lý doanh nghiệp. Dù có sự phân công công việc quản lý, chủ doanh nghiệp tư nhân vẫn phải chịu trách nhiệm toàn bộ về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Điều này đảm bảo rằng chủ sở hữu vẫn giữ vai trò quyết định cuối cùng và chịu trách nhiệm pháp lý về các quyết định và hoạt động của doanh nghiệp.
Người Đại Diện Theo Pháp Luật: Chủ doanh nghiệp tư nhân được coi là người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp. Với tư cách này, chủ doanh nghiệp có quyền đại diện cho doanh nghiệp trong các giao dịch dân sự, tranh chấp pháp lý và các vấn đề liên quan khác. Điều này bao gồm việc yêu cầu giải quyết các vấn đề dân sự, đứng tên trong các vụ kiện, và tham gia vào các vụ án trọng tài hoặc trước Tòa án. Chủ doanh nghiệp tư nhân thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật, đảm bảo rằng doanh nghiệp có thể hoạt động và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong các tình huống pháp lý.
Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền quyết định toàn bộ các hoạt động của doanh nghiệp và có thể tự mình hoặc thuê người khác để quản lý doanh nghiệp. Dù vậy, chủ doanh nghiệp tư nhân vẫn phải chịu trách nhiệm về mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp tư nhân cũng đóng vai trò là người đại diện theo pháp luật, thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp trong các vấn đề pháp lý. Quy định này đảm bảo rằng chủ sở hữu giữ vai trò quyết định cuối cùng và trách nhiệm toàn diện về hoạt động của doanh nghiệp.
5. Mọi người cùng hỏi
Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền quyết định đối với tài sản của công ty không?
Có, chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền quyết định toàn bộ về việc sử dụng, chiếm hữu, và định đoạt tài sản của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp tư nhân có tư cách pháp nhân không?
Không, doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân; doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp lý độc lập và toàn bộ trách nhiệm pháp lý thuộc về chủ doanh nghiệp.
Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của chủ doanh nghiệp tư nhân là thiết yếu để vận hành doanh nghiệp hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Sự cân bằng giữa quyền lợi và trách nhiệm giúp chủ doanh nghiệp quản lý rủi ro và đảm bảo sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Hãy liên hệ ACC Đồng Nai để biết thêm chi tiết.
